Eşeyli Üreme

EŞEYLİ ÜREME:

Erkek ve dişi üreme hücrelerinin birleşmesiyle yeni bir canlının oluşmasına eşeyli üreme denir. Üreme hücreleri ise gamet adını alır.

Eşeyli Üremenin Özellikleri:

• Eşeyli üreme sonucu kalıtsal özellikleri birbirinden farklı yeni yavrular oluşur.
• Oluşan yavrunun anne ve baba olmak üzere 2 atası vardır.
• Yüksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda ve insanlarda görülür.
• Genetik çeşitlilik sağlandığından evrimi hızlıdır.
• Temeli mayoz bölünme ve döllenmeye dayanır.

Eşeyli Üreme Çeşitleri:  Canlılarda 6 çeşit eşeyli üreme görülür.

1.) İzogami: Şekil ve yapı olarak aynı büyüklükteki gametlerin birleşmesi ile gerçekleşir. Bu üreme çeşitinde hem erkek hem dişi bireyin gametleri kamçılıdır. Bu da üremenin daha hızlı gerçekleşmesinde etkili olur. İzogamide gametler aynı bireyden veya farklı bireylerden oluşabilir yani dolayısıyla erkek-dişi ayrımı yapılamaz. İzogamik üreme genel olarak bazı mantarlar ve alglerde görülür.

2.) Heterogami: Şekil ve büyüklük olarak farklı olan gametlerin birleşmesi ile meydana gelir. Genelde yumurta büyük ve hareketsiz, sperm ise küçük olup aktif hareket ederler. 

          Eğer yumurta ile sperm arasındaki büyüklük farkı az miktarda ise anizogami adını alır. Anizogami su yosunları türlerinden Oedegonyum ve Spirojira'da görülür.

          Eğer yumurta ile spermin büyüklük farkı çok ise oogami adını alır. Yüksek yapılı bitkilerde, hayvanların pek çok türü bu şekilde ürer. Buna en iyi örnek memeliler olup yumurta hücresi spermden en az 200 kat daha büyüktür.

3.) Konjugasyon: Aynı türden iki canlının aralarında oluşturdukları sitoplazmik köprü ile gen aktarımı yapılmasıdır. Bu sayede yeni özelliklere sahip olan yeni bireyler oluşur. Konjugasyonla üreme bazı bakteri ve paramesyumlarda görülür.

4.) Metagenez (Döl Almaşı): Eşeyli ve eşeysiz üremenin düzenli olarak birbirini takip ettiği üreme çeşitidir. Eşeyli üremeyi eşeysiz üreme takip eder ve bu olay sürekli olarak tekrarlanır. Bakteri çeşiti olan plazmodyumda,kara yosunu ve eğrelti otlarında görülür. Aşağıdaki şekil eğrelti otunun döl almaşını göstermektedir.

5.) Hermafroditlik: Çift eşey karakterine yani hem erkek hem dişi üreme hücresi üretebilen canlılardır. Bu canlılar hem dişi hem erkek karaktere sahip oldukları için kendi kendilerini dölleyebilirler. Bazı bitkiler, omurgasız hayvanlar ve tenyalarda görülür, ancak toprak solucanında görülmez.

6.) Partenogenez: Yumurtanın döllenme olmadan gelişerek yeni birey oluşması esasına dayanır. Bal arılarında, karıncalarda, çekirgelerde ve kelebeklerde görülür.